Τύποι Αζωτούχων Λιπασμάτων

 

 

 

 

Το άζωτο μπορεί να εφαρμοστεί μόνο του , με τη μορφή απλού λιπάσματος ή με τη μορφή σύνθετων λιπασμάτων που περιέχουν ποικίλες περιεκτικότητες σε άζωτο. Στις χώρες της δυτικής Ευρώπης το 78% το αζώτου εφαρμόζεται μόνο του με τη μορφή απλών λιπασμάτων ενώ το 22% με σύνθετα λιπάσματα πολλών θρεπτικών στοιχείων.

 

 

Το άζωτο μπορεί να εφαρμοστεί μόνο του , με τη μορφή απλού λιπάσματος ή με τη μορφή σύνθετων λιπασμάτων που περιέχουν ποικίλες περιεκτικότητες σε άζωτο. Στις χώρες της δυτικής Ευρώπης το 78% το αζώτου εφαρμόζεται μόνο του με τη μορφή απλών λιπασμάτων ενώ το 22% με σύνθετα λιπάσματα πολλών θρεπτικών στοιχείων.

 Κύριοι τύποι απλών λιπασμάτων που χρησιμοποιούνται στη δυτική Ευρωπαϊκή Ένωση :

• Ασβεστούχος νιτρική αμμωνία. Είναι ένα μίγμα νιτρικής αμμωνίας και ένα ελάχιστο 20% ασβεστούχου / μαγνησιούχου άλατος. Η συγκέντρωση του σε άζωτο κυμαίνεται από 25% ως 28%. Με ένα μερίδιο της τάξης του 30% , αποτελεί το βασικό τύπο απλού αζωτούχου λιπάσματος στη δυτική Ευρώπη. Το μισό του αζώτου βρίσκεται στη νιτρική μορφή , η όποια είναι άμεσα διαθέσιμη στα φυτά , ενώ το υπόλοιπο μισό βρίσκεται στην αμμωνιακή μορφή. Τα λιπάσματα νιτρικού αμμωνίου είναι καλά προσαρμοσμένα στα περισσότερα Ευρωπαϊκά εδάφη τις καλλιέργειες και τις κλιματικές συνθήκες.
• Νιτρική αμμωνία. Άλλη μια πηγή αζώτου υψηλής συγκέντρωσης. ( 33,5% με 34,5%κ.β.). Αντιπροσωπεύει το 21% της συνολικής ποσότητας ανόργανων αζωτούχων λιπασμάτων στην δυτική Ευρώπη. Είναι η πιο συχνά χρησιμοποιούμενη μορφή απλού αζωτούχου λιπάσματος στη Γαλλία ( 38%) και στο Ενωμένο Βασίλειο (68%).
• Ουρία. Αποτελεί τον τύπο με τη μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε άζωτο(46% κ.β.). η διαθεσιμότητα του αζώτου για πρόσληψη από το φυτό , μπορεί να καθυστερήσει , ιδιαίτερα με ανοιξιάτικο ψυχρό καιρό, καθώς η ουρία πρέπει να μετατραπεί αρχικά σε αμμωνιακή και τελικά νιτρική μορφή. Η χημική της μετατροπή εξαρτάται από τη θερμοκρασία , και για αυτό στη δυτική Ευρώπη η χρήση της ουρίας εντοπίζεται κυρίως στης χώρες της Μεσογείου.
• Υγρά διαλύματα. Αντιπροσωπεύουν το 12% της συνολικής κατανάλωσης αζώτου στη δυτική Ευρώπη. Αντιπροσωπευτική είναι η σύνθεση που αποτελείται από 50% ουρία και 505 νιτρική αμμωνία σε νερό , και ένιαι ένα πλήρως διαλυτό καθαρό υγρό λίπασμα (με περιεκτικότητα 28-32% σε άζωτο). Ο τύπος αυτός λιπασμάτων προσφέρει στους γεωργούς το πλεονέκτημα της μειωμένης χειρωνακτικής εργασίας αλλά απαιτεί ειδικές εγκαταστάσεις αποθήκευσης και εξοπλισμού μεταφοράς.

 Άλλα απλά αζωτούχα λιπάσματα.

• Θειική αμμωνία.Έχει μικρή σχετικά περιεκτικότητα σε άζωτο ( 21% , αποκλειστικά στην αμμωνιακή μορφή). Επιπλέον περιέχει κατά 24% θείο (S) , ένα άλλο απαραίτητο για τα φυτά θρεπτικό στοιχείο.
• Θειούχος νιτρική αμμωνία.Είναι ένας συνδυασμός θειικού και νιτρικού αμμωνίου. ( τυπική σύνθεση : 26% περιεχόμενο άζωτο από το οποίο 7,5% νιτρικό και 18,5% αμμωνιακό με επιπλέον 14% θείο).
• Νιτρικό ασβέστιο.Περιέχει 14,4% άζωτο σε νιτρική μορφή και 19% υδροδιαλυτό ασβέστιο. Πρόκειται για μια μορφή κατάλληλη για τα κηπευτικά και τα οπωροφόρα εξαιτίας της γρήγορης του δράσης.
• Νιτρικό νάτριο , νίτρο της Χιλής και κυαναμίδιο του ασβεστίου.Χρησιμοποιούνται σε μικρές ποσότητες σε συγκεκριμένες καλλιέργειες.
• Άνυδρη αμμωνία (82% άζωτο).Εφαρμόζεται με έγχυση στο έδαφος και αντιπροσωπεύει λιγότερα από το 1% των συνολικών αζωτούχων λιπασμάτων που χρησιμοποιούνται στη δυτική Ευρώπη.

  Σύνθετα λιπάσματα.

Τα λιπάσματα τα οποία περιέχουν περισσότερα από ένα από τα βασικά θρεπτικά στοιχεία – άζωτο(Ν) , φώσφορο(P) , κάλιο(Κ) – είναι γνωστά ως σύνθετα λιπάσματα. Η χρήση τους αντιπροσωπεύει το 22% του συνολικά εφαρμοζόμενου αζώτου στην δυτική Ευρώπη. Υπάρχουν δύο διακριτές κατηγορίες:

• Τα μίγματα λιπασμάτων.Αυτά παράγονται από την στεγνή ανάμιξη των κόκκων ή σωματιδίων δύο ή περισσοτέρων ενδιάμεσων λιπαντικών υλικών. Στα καλής ποιότητας μίγματα οι περιεχόμενοι κόκκοι ταιριάζουν απόλυτα σε σχέση με το μέγεθος και άλλα φυσικά χαρακτηριστικά. Αν τα συστατικά δεν ταιριάζουν απόλυτα υπάρχει πιθανότητα να διαχωριστούν κατά τους χειρισμούς , τη μεταφορά και τη διασπορά , έχοντας σαν αποτέλεσμα την ανομοιόμορφη κατανομή στον αγρό.
• Σύμπλοκα λιπάσματα.Περιέχουν τουλάχιστον δύο από τα στοιχεία άζωτο , φώσφορο ή κάλιο και συνήθως είναι προϊόν χημικής αντίδρασης. Έχουν το πλεονέκτημα να περιέχουν όλα τα τους τα θρεπτικά στοιχεία σε κάθε τους κόκκο.   

Η πλειοψηφία των σύνθετων λιπασμάτων που χρησιμοποιούνται στη δυτική Ευρώπη ανήκουν στη δεύτερη κατηγορία. Οι κόκκοι αυτών των λιπασμάτων έχουν ενιαίο μέγεθος και καθορισμένη σύσταση , οπότε δεν διατρέχουν κίνδυνο διαχωρισμού κατά την εφαρμογή.

 Ειδικά Λιπάσματα.

Κάτω από συγκεκριμένες κλιματικές και εδαφικές συνθήκες μπορεί να συμβεί  ακινητοποίηση , απονιτροποίησση ,διαφυγή  με μορφή αερίου ή έκπλυση το αζώτου , μειώνοντας την αποτελεσματικότητα των εφαρμοζόμενων λιπασμάτων. Για την πρόληψη του φαινομένου αυτού η βιομηχανία ανόργανων λιπασμάτων ανέπτυξε ειδικούς τύπους λιπασμάτων σχεδιασμένα να μειώσουν την επίδραση των φαινομένων αυτών. Αυτοί οι ειδικοί τύποι λιπασμάτων μπορούν να συνοψιστούν όπως παρακάτω :

Διαφυλλικά Λιπάσματα.

Σε συγκεκριμένες περιπτώσεις το άζωτο , μπορεί να προσληφθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικά από τα φύλλα του φυτού. Αυτή η μέθοδος εφαρμογής μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να προληφθεί η ακινητοποίηση ή η έκπλυση του εφαρμοζόμενου από το έδαφος αζώτου. Όμως η ποσότητα του αζώτου που μπορεί να εφαρμοστεί με φυλλικούς ψεκασμούς είναι περιορισμένη και στην πράξη αυτός ο τρόπος εφαρμογής χρησιμοποιείται συμπληρωματικά της εφαρμοζόμενης ποσότητας αζώτου από το έδαφος.

 Λιπάσματα βραδείας διάχυσης και ελεγχόμενης διάχυσης.

Ένα λίπασμα βραδείας ή ελεγχόμενης διάχυσης περιέχει άζωτο και ίσωνς άλλα θρεπτικά στοιχεία σε μορφές οι οποίες καθυστερούν την αρχική διαθεσιμότητα ή επεκτείνουν τη διαθεσιμότητα στο χρόνο , συγχρονίζοντας την με την πρόσληψη από τα φυτά.

Τυπικά , ένα λίπασμα βραδείας αποδέσμευσης βασίζεται στην αδιαλυτότητα του μέσου που περιέχει το άζωτο στο διαθέσιμο νερό. Από την άλλη ένα λίπασμα ελεγχόμενης διάχυσης παράγεται με την τροποποίηση του διαλυτού λιπαντικού προϊόντος, με τη χρήση επικαλυπτικών στρωμάτων ή τον εγκλεισμό σε κάψουλες.

Οι δύο κυριότερες κατηγορίες των λιπασμάτων βραδείας ή ελεγχόμενης αποδέσμευσης , ανάλογα με τον τρόπο παραγωγής τους είναι:

• Λιπάσματα βραδείας αποδέσμευσης.

Ουρία – Αλδεΰδες , πχ ουρία – φορμαλδεΰδη. Σχεδιάστηκαν κυρίως για επαγγελματική χρήση σε γκαζόν , παιδικές χαρές και κήπους.

• Λιπάσματα ελεγχόμενης αποδέσμευσης.

Τα υλικά αυτά σχεδιάστηκαν να απελευθερώνουν θρεπτικά στοιχεία για μια δεδομένη χρονική περίοδο ( 3,6,9,ή 12 μηνών) μέσω ενός υλικού επικάλυψης ή μιας μεμβράνης κάψουλας.

 Σταθεροποιημένα Λιπάσματα : Λιπάσματα που σχετίζονται με παρεμποδιστές της νιτροποίησης.

Οι παρεμποδιστές της νιτροποίησης είναι χημικές ενώσεις οι οποίες παρεμποδίζουν την βακτηριακή οξείδωση (νιτροποίηση) του αμμωνιακού αζώτου περιορίζοντας τη δραστηριότητα των Nitrosomonas βακτηρίων στο έδαφος. Ο σκοπός είναι να διατηρηθεί το εφαρμοζόμενο αμμωνιακό άζωτο στην αρχική του μορφή , η οποία είναι σταθερή στο έδαφος , και να επιβραδυνθεί η μετατροπή του σε νιτρικά. Αυτό μειώνει προσωρινά την αναλογία νιτρικών στο έδαφος , μειώνοντας έτσι τις πιθανότητες έκπλυσης ή σχηματισμού N₂Ο , λόγω υψηλής βροχόπτωσης ή άρδευσης.

Το κόστος των λιπασμάτων ελεγχόμενης αποδέσμευσης ή των σταθεροποιημένων λιπασμάτων είναι σημαντικό υψηλότερο από αυτό των συμβατικών. Έτσι η κύρια χρήση τους περιορίζεται σε καλλιέργειες υψηλής αξίας , σε συγκεκριμένα καλλιεργητικά συστήματα και σε μη αγροτικούς τομείς υψηλής αξίας ( ανθοκομία , παιδικές χαρές , θερμοκήπια).

Η παγκόσμια κατανάλωση των βιομηχανικών λιπασμάτων βραδείας και ελεγχόμενης αποδέσμευσης το 1995 υπολογίζεται περίπου στους 560 kt προϊόντος. 

Πηγή :Kummer Karl-Friedrich (BASF AG) and Chris Dawson and Associates , (2003).Understanding Nitrogen and its Use in Agriculture.